Medijska slika raspada Jugoslavije i rata

Ne samo političke elite, nego i stanovništvo, nisu u stanju da postignu konsenzus oko nekih osnovnih aspekata, kao što je npr. karakter rata u Bosni i Hercegovini. S jedne strane, nominalno srpska opcija u BiH zagovara tezu da je u pitanju bio isključivo građanski rat, dok uslovno rečeno bošnjačka strana zagovara stav da je na BiH izvršena agresija. U oba slučaja, kao i u slučaju hrvatske opcije, vojska i narod su vodili odbrambene ratove, na čemu se istrajava čitave tri decenije. Karakter rata, pitanje krivice, žrtava, uzroka i posljedica sukoba, opterećuju ne samo javnu sferu, nego i društvo uopšte. Stavovi na kojima se istrajava ugrađeni su u sistem vrijednosti koji se ne dovodi u sumnju. Samokritika gotovo da i ne postoji, etiketiranje, stigmatizacija i proskribovanje predstavljaju opšte mjesto i dominantan obrazac u komunikaciji.

Za razliku od devedesetih kada su etnonacionalne elite putem klasičnih medija plasirale diskurs ispunjen mržnjom i kada je narod bio samo recipijent, danas uz pomoć društvenih mreža stanovništvo ima mogućnost da kreira i plasira diskurs koji se, na žalost, ne razlikuje znatno od diskursa političkih elita. Iako nisu reprezentativne, društvene mreže svakako mogu poslužiti kao svojevrsni lakmus papir za stanje u društvu, prije svega za prepoznavanje dominantnog narativa.

Pat pozicija u kojoj se nalazi Bosna i Hercegovina svakako je u značajnoj mjeri prouzrokovana krajnjim ishodom rata koji u suštini nije imao eksplicitne pobjednike kao ni eksplicitne gubitnike. Dejtonski sporazum, kojim je oružje utihnulo, omogućio je etnonacionalnim elitama u BiH slobodnu interpretaciju i pozivanje na sporazum po potrebi, odnosno kada im zatreba za realizaciju njihovih ciljeva. Proizvoljno tumačenje Dejtonskog sporazuma i insistiranje na njemu, odnosno odstupanje od njega, prisutno je gotovo od samog početka, a posebno posljednjih godina kada se politička kriza u BiH sve više pretvara u opštu društvenu krizu. Tumačenje Dejtonskog sporazuma po principu „zavlačenja ruke u kesu s bombonama i traženja najslađe“ postao je dio dominantne narativne matrice. Takav pristup je stvorio situaciju konstantne neizvjesnosti i osjećaja ugroženog vitalnog nacionalnog interesa, što političke elite obilato koriste.  

Dominantna narativna matrica se, inače, može podijeliti na višestruke narative, kao što su, između ostalih, narativ komemoracija, narativ generalizacije, narativ relativizacije, independistički narativ, unitaristički narativ, etnonacionalistički narativ. Iako su međusobno isprepleteni, uslovljeni jedni drugima i ishode jedni iz drugih, mogu se uočiti specifične karakteristike svakog ponaosob. Međutim, svima je zajedničko to što počivaju, prije svega na isključivosti, ali i na neprincipijelnosti i dvoličnosti.